W Polsce drugiej połowy lat osiemdziesiątych początkowo nic nie zapowiadało wielkich zmian. Społeczeństwo, przygnębione trudnościami życia w warunkach systemu kartkowego i coraz częstszymi podwyżkami cen, było bierne i apatyczne. Rząd Jaruzelskiego, ponoszący całą odpowiedzialność za losy kraju, zdawał sobie sprawę, że nie jest w stanie ożywić gospodarki i wpłynąć na poprawę nastrojów obywateli. Być może to było powodem, iż zdecydowano się na przeprowadzenie procesu i skazanie esbeckich zabójców księdza Jerzego Popiełuszki, co było wydarzeniem bez precedensu w krajach realnego socjalizmu. Społeczeństwo odebrało to jako sygnał liberalizacji władz, co z kolei przyczyniło się do dość masowego udziału Polaków w wyborach do Sejmu. Następnym krokiem rządu w tym kierunku była amnestia dla więźniów politycznych we wrześniu 1986 roku, co Wałęsa natychmiast wykorzystał powołując jawną Tymczasową Radę NSZZ „Solidarność”. Chociaż władze nie chciały jej zalegalizować, to przyjęły jej istnienie do wiadomości.
W październiku Wałęsa z gronem intelektualistów zaapelowali do Stanów Zjednoczonych o zniesienie sankcji gospodarczych. Nastąpiło to z początkiem 1987 roku i pozwoliło na wznowienie kontaktów z krajami Zachodu. Przybywający stamtąd dyplomaci każdorazowo starali się odbyć rozmowę również z Wałęsą. Coraz bardziej widoczne było, że znaczenia Związku nie da się lekceważyć, i że jedynym wyjściem jest dopuszczenie opozycji do współrządzenia. Nie było to łatwe przy powszechnym postrzeganiu władz jako wrogów społeczeństwa, co szczególnie widoczne było przy okazji kolejnej pielgrzymki do Polski Jana Pawła II. Jednocześnie coraz mniej prawdopodobna stawała się interwencja ze strony ZSRR, gdyż nowy sekretarz generalny KC KPZR Michaił Gorbaczow zainicjował tam liberalne przemiany. Wyrazem rozterki rządu było zorganizowanie w listopadzie 1987 roku referendum z zapytaniem o reformy gospodarcze i zwiększenie uczestnictwa obywateli w rządzeniu krajem, a następnie przeprowadzenie w lutym następnego roku wysokiej podwyżki cen bez liczenia się z tymiż obywatelami. Społeczeństwo odpowiedziało strajkami, pierwszymi tak masowymi od wprowadzenia stanu wojennego. Włączyli się do nich również członkowie OPZZ, które nazywano potocznie „związkami rządowymi”. Większość strajków została spacyfikowana przez ZOMO, resztę przerwano. Władze uznały to za zwycięstwo, odrzucając ponawiane przez „Solidarność” propozycje rozmów, gdyż podstawowym warunkiem miało być zalegalizowanie Związku. W połowie sierpnia fala strajków wróciła, rozlewając się ze Śląska na Wybrzeże, z powracającym jak bumerang żądaniem zalegalizowania „Solidarności”. Tym razem z ofertą rozpoczęcia rozmów wystąpił minister spraw wewnętrznych gen. Czesław Kiszczak. Po spotkaniu z nim Lech Wałęsa wezwał do zakończenia strajków.
Przygotowania do obrad Okrągłego Stołu trwały kilka miesięcy. Miały one zresztą swoich przeciwników zarówno w obozie opozycji, jak i w kręgach rządowych, gdzie Komitet Obrony Kraju znów w tajemnicy przygotowywał na wszelki wypadek plany wprowadzenia stanu wyjątkowego. W tym czasie premierem został Mieczysław F. Rakowski, przez historię zapamiętany jako późniejszy likwidator Stoczni Gdańskiej, który rozpoczął wprowadzanie rozwiązań zmierzających w stronę wolnego rynku. Wałęsa natomiast wzmocnił swoją pozycję spotykając się z Margaret Thatcher, a następnie odbywając debatę telewizyjną z przewodniczącym OPZZ, który był przeciwny pluralizmowi związkowemu. Przywódca „Solidarności” ukazał się milionom telewidzów jako poważny partner, przygotowany do rozmów z rządem. Wkrótce jego doradcy utworzyli Komitet Obywatelski, podzielony na 15 tematycznych komisji, których członkowie gotowi byli przyjąć współodpowiedzialność za państwo. Ze strony kierownictwa partii ostateczną zgodę na podjęcie rozmów uzyskano podczas X plenum KC w styczniu 1989 roku.
Obrady Okrągłego Stołu rozpoczęły się 6 lutego i zakończyły 5 kwietnia podpisaniem porozumień, m.in. o utworzeniu urzędu prezydenta i przyspieszonych wyborach parlamentarnych. 17 kwietnia ponownie zarejestrowano NZSS „Solidarność” z siedzibą w Gdańsku. W czerwcu w dwóch turach (4 i 18 czerwca) odbyły się wybory, w których legalna opozycja, co było ewenementem w krajach Bloku Wschodniego, zdobyła wszystkie przewidziane porozumieniami miejsca w Sejmie i 99 miejsc na 100 w Senacie. W lipcu gen. Jaruzelski został wybrany na prezydenta PRL, a M. Rakowski zastąpił go na stanowisku I sekretarza. Premierem początkowo miał zostać gen. Kiszczak, lecz strona solidarnościowa zaprosiła do koalicji ZSL i SD i tekę premiera objął Tadeusz Mazowiecki. 1 sierpnia ustępujący rząd Rakowskiego uwolnił ceny na artykuły żywnościowe, co szybko doprowadziło do rosnącej inflacji. Do walki z nią wdrożono plan ministra finansów, Leszka Balcerowicza, zwany później „terapią szokową”. 29 grudnia dokonano zmian w konstytucji i przywrócono tradycyjną nazwę państwa: Rzeczpospolita Polska, a 27 stycznia 1990 roku rozwiązała się PZPR. Był to formalny koniec PRL. Jej instytucje, jak urząd cenzury czy SB, rząd Mazowieckiego rozmontowywał bardzo ostrożnie i powoli. Tracił przez to poparcie nie tylko zmęczonego kosztami transformacji ustrojowej społeczeństwa, ale i części działaczy z otoczenia Wałęsy. Jego zwolennicy utworzyli partię Porozumienie Centrum, która działała na rzecz objęcia przez Wałęsę urzędu prezydenta. Zwolennicy premiera powołali Ruch Obywatelski Akcja Demokratyczna. W ten sposób rozpadał się ruch solidarnościowy. Wcześniej wykluczono ze startu w wyborach inne organizacje niepodległościowe, więc utworzyły one własne partie, co spowodowało, że nieprzywykłe do pluralizmu politycznego społeczeństwo było zdezorientowane. Dało temu wyraz podczas pierwszej tury bezpośrednich wyborów prezydenckich, gdy do tury drugiej przeszli Wałęsa i nikomu nieznany reemigrant z Kanady, Stanisław Tymiński. Ostatecznie wygrał Lech Wałęsa, który został zaprzysiężony 22 grudnia 1990 roku. Dla podkreślenia wagi pierwszych wolnych wyborów nowemu prezydentowi insygnia władzy przekazał prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na obczyźnie, Ryszard Kaczorowski.
30 stycznia Spotkanie wicesekretarza stanu USA, J. Whiteheada, przebywającego z wizytą w Polsce, z L. Wałęsą i doradcami „Solidarności”.
19 lutego Zniesienie sankcji gospodarczych wobec Polski i przywrócenie przez USA klauzuli najwyższego uprzywilejowania.
28 marca Kolejna podwyżka cen żywności, opału, energii i benzyny.
Kwiecień Powstanie Grupy Roboczej Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, utworzonej przez grupę dawnych działaczy kierownictwa związku.
01 i 03 maja Patriotyczne manifestacje i msze św. za Ojczyznę w wielu miastach Polski.
31 maja Spotkanie w Warszawie L. Wałęsy i grupy intelektualistów i działaczy związkowych, którzy wydali oświadczenie o prawie Polaków do niepodległości i życia w demokracji.
01 czerwca Pierwszy happening Pomarańczowej Alternatywy we Wrocławiu.
08–14 czerwca Trzecia pielgrzymka Jana Pawła II do Polski, w trakcie której spotkał się on w Gdańsku z L. Wałęsą.
20 września Apel członków KK NSZZ „Solidarność” do Wałęsy o zwołanie posiedzenia w składzie wybranym na I Krajowym Zjeździe Delegatów.
27 września Spotkanie L. Wałęsy i przedstawicieli „Solidarności” z przebywającym w Polsce wiceprezydentem USA G. Bushem.
25 października Połączenie TKK i Tymczasowej Rady w jawnie działającą Krajową Komisję Wykonawczą bez przedstawicieli Grupy Roboczej KK. Objęcie funkcji przewodniczącego KKW przez L. Wałęsę.
29 listopada Przeprowadzenie referendum z pytaniami dotyczącymi rządowych propozycji reform, uznane za nierozstrzygnięte.
13 grudnia Demonstracje w rocznicę wprowadzenia stanu wojennego w miastach całej Polski.
Grudzień Decyzja o wycofaniu wojsk radzieckich z Afganistanu.
01 stycznia Zaprzestanie zagłuszania audycji Radia Wolna Europa.
12 stycznia Odrzucenie przez Sąd Najwyższy wniosków o rejestrację zakładowych komitetów „Solidarności”.
01 lutego Kolejna podwyżka cen połączona z rewaloryzacją.
08 marca Zaatakowanie przez milicję studenckich demonstracji w 20 rocznicę Marca w kilku ośrodkach uniwersyteckich. Reaktywacja NZS z masowym napływem członków.
24 kwietnia Strajk załogi MPK w Bydgoszczy.
26 kwietnia–05 maja Strajk w Hucie im. Lenina z postulatami przywrócenia do pracy wyrzuconych związkowców, rozbity przez ZOMO.
29–30 kwietnia Strajk w Stalowej Woli również z postulatami przywrócenia do pracy związkowców.
01 maja Demonstracje w kilkunastu miastach Polski, m. in. Bielsku-Białej, Dąbrowie Górniczej, Gdańsku, Krakowie, Łodzi, Płocku, Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu.
02 maja Początek strajku w Stoczni Gdańskiej z żądaniem przywrócenia NSZZ „Solidarność”.
05 maja Zakończenie strajku pracowników transportu miejskiego w Szczecinie, zagrożonego interwencją ZOMO.
10 maja Zakończenie strajku w Stoczni Gdańskiej bez podpisania jakichkolwiek porozumień.
11 – 14 lipca Oficjalna wizyta w Polsce Michaiła Gorbaczowa.
13 lipca Strajk w Stalowej Woli w solidarności ze zwolnionymi robotnikami.
07 sierpnia Zamieszki na ulicach Gdańska po nabożeństwie w kościele św. Brygidy.
15 sierpnia Początek strajku w kopalni Manifest Lipcowy z utworzeniem MKS.
17 sierpnia Początek strajku w porcie w Szczecinie z utworzeniem MKS. Przyłączenie się do strajku pracowników Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Komunikacji Miejskiej. Początek strajków okupacyjnych w kilkunastu kopalniach.
20 sierpnia Początek strajku w Porcie Północnym w Gdańsku. Rozpoczęcie przygotowań Komitetu Obrony Kraju do wprowadzenia stanu wyjątkowego.
22 sierpnia Początek strajku w Stoczni im. Lenina i Stoczni Północnej w Gdańsku. Powstanie MKS. Strajk w Hucie Stalowa Wola.
25 sierpnia Spotkanie J. Van Der Vekena, przewodniczącego Międzynarodowej Konfederacji Wolnych Związków Zawodowych ze strajkującymi w Gdańsku.
26 sierpnia Apel biskupów o spełnienie „umowy z 1980 roku”.
27 sierpnia Posiedzenie KC PZPR, na którym minister Czesław Kiszczak przedstawia propozycję wszczęcia rozmów z przedstawicielami opozycji w formie „okrągłego stołu”.
31 sierpnia Spotkanie L. Wałęsy i Cz. Kiszczaka oraz bp. Jerzego Dąbrowskiego, a także sekretarza KC Stanisława Cioska.
01–03 września Apel L. Wałęsy o zakończenie strajków.
16 września Spotkanie przedstawicieli rządu, opozycji oraz episkopatu w Magdalence koło Warszawy w celu omówienia przygotowań do obrad Okrągłego Stołu.
25 września Uzupełnienie KKW o przedstawicieli komitetów strajkowych z sierpnia 1988 roku.
27 września Objęcie przez Mieczysława Rakowskiego teki premiera.
01 listopada Ogłoszona przez M. Rakowskiego decyzja rządu o likwidacji Stoczni Gdańskiej.
04 listopada Spotkanie L. Wałęsy z przebywającą z oficjalną wizytą w Polsce premier Wielkiej Brytanii Margaret Thatcher.
30 listopada Telewizyjna debata pomiędzy Lechem Wałęsą i Alfredem Miodowiczem, przewodniczącym OPZZ i członkiem Biura Politycznego KC PZPR.
09–12 grudnia Wizyta L. Wałęsy w Paryżu na zaproszenie prezydenta Francji, F. Mitterranda (pierwsza zagraniczna podróż Wałęsy od 7 lat).
16–18 grudnia Obrady drugiej części X plenum KC PZPR, podczas której podjęto decyzję o zniesieniu ograniczeń w tworzeniu nowych związków zawodowych.
18 grudnia Powstanie Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność”. Powołanie 15 komisji tematycznych, których celem było przygotowanie się do rozmów z rządem.
21 stycznia Zamordowanie ks. Stefana Niedzielaka, proboszcza kościoła św. Karola Boromeusza w Warszawie.
27 stycznia Rozmowy w Magdalence, przygotowujące do obrad Okrągłego Stołu.
30 stycznia Zamordowanie ks. Stanisława Suchowolca, kapelana białostockiej „Solidarności”.
06 lutego Początek rozmów Okrągłego Stołu w gmachu (Pałacu Namiestnikowskiego) przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie.
17 lutego Demonstracja NZS w Krakowie, spacyfikowana przez ZOMO.
25 lutego Kongres Opozycji Antyustrojowej, przeciwnej rozmowom z przedstawicielami władz.
05 kwietnia Zakończenie rozmów Okrągłego Stołu. Podpisanie porozumień o przyspieszonych wyborach parlamentarnych, zmianie konstytucji i ordynacji wyborczej.
17 kwietnia Ponowne zarejestrowanie przez Sąd Wojewódzki w Warszawie NSZZ „Solidarność”.
18 kwietnia Spotkanie L. Wałęsy z gen. Jaruzelskim w sejmie.
23 kwietnia Posiedzenie Komitetu Obywatelskiego, na którym ustalono listę kandydatów do Sejmu i Senatu.
28 kwietnia Pierwsza audycja Radia „Solidarność” w Polskim Radio.
01 maja Początek kampanii wyborczej Komitetu Obywatelskiego. Legalne pochody „Solidarności” w wielu miastach Polski.
08 maja Pierwszy numer „Gazety Wyborczej”.
09 maja Pierwsza emisja programu Studia „Solidarność” w Telewizji Polskiej.
02 czerwca Pierwszy numer reaktywowanego „Tygodnika Solidarność”, którego redaktorem naczelnym został ponownie T. Mazowiecki.
04 czerwca Pierwsza tura wyborów do Sejmu i Senatu, w których kandydaci „Solidarności” zdobyli 160 na 161 poddanych wolnym wyborom miejsc w Sejmie i 92 na 100 w Senacie.
18 czerwca Druga tura wyborów do Sejmu i Senatu. Kandydaci Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” uzyskali w sumie 161 na 161 miejsc w Sejmie i 99 na 100 w Senacie.
10–12 czerwca Spotkanie Grupy Roboczej KK i innych środowisk opozycyjnych przeciwnych KKW i rozmowom L. Wałęsy z przedstawicielami rządu.
23 czerwca Ukonstytuowanie się Obywatelskiego Klubu parlamentarnego, którego przewodniczącym został Bronisław Geremek.
03 lipca Ukazanie się w „Gazecie Wyborczej” artykułu Adama Michnika „Wasz prezydent – nasz premier”.
19 lipca Wybór przez Zgromadzenie Narodowe gen. W. Jaruzelskiego na Prezydenta PRL (przewagą jednego głosu).
29 lipca Wybranie M. Rakowskiego na I sekretarza KC PZPR.
01 sierpnia Zniesienie kartek na mięso i uwolnienie cen na artykuły żywnościowe,
02 sierpnia Powierzenie przez Sejm misji stworzenia rządu Cz. Kiszczakowi.
07 sierpnia Wystąpienie L. Wałęsy na temat konieczności sformowania rządu koalicyjnego z posłów Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego.
11 sierpnia Strajk ostrzegawczy w Regionie Gdańskim.
16 sierpnia Strajk ostrzegawczy na Śląsku i Pomorzu Zachodnim.
19 sierpnia Powierzenie przez Prezydenta W. Jaruzelskiego misji sformowania rządu T. Mazowieckiemu.
24 sierpnia Powołanie T. Mazowieckiego na urząd prezesa Rady Ministrów.
12 września Przedstawienie przez T. Mazowieckiego składu koalicyjnego rządu (11 osób reprezentujących „Solidarność”, 4 ZSL, 4 PZPR, 3 SD). Expose nowego premiera, w którym zadeklarował on politykę „grubej kreski”.
15 września Powierzenie przez L. Wałęsę stanowiska redaktora naczelnego „Tygodnika Solidarność” Jarosławowi Kaczyńskiemu.
22 września Ponowna rejestracja NZS.
28 października Powstanie Zjednoczenia Chrześcijańsko – Narodowego pod wodzą Wiesława Chrzanowskiego.
15 listopada Przemówienie Lecha Wałęsy do obu izb Kongresu Stanów Zjednoczonych.
17 listopada Rozebranie w Warszawie pomnika Feliksa Dzierżyńskiego.
29 grudnia Uchwalenie przez Sejm zmian w konstytucji. Formalny koniec PRL.
01 stycznia Rozpoczęcie wdrażania planu naprawy gospodarki Leszka Balcerowicza.
27–30 stycznia Obrady XI Zjazdu PZPR w Sali Kongresowej w Warszawie. Podjęcie uchwały o rozwiązaniu PZPR. Demonstracje Federacji Młodzieży Walczącej w czasie obrad Zjazdu.
12 kwietnia Oficjalne zniesienie cenzury.
19–25 kwietnia II Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność”. Ponowny wybór L. Wałęsy na przewodniczącego.
12 maja Powołanie Porozumienia Centrum z Jarosławem i Lechem Kaczyńskimi na czele.
13–16 czerwca Blokada szosy Warszawa – Gdańsk przez rolników, rozbita przez jednostki policji.
27–29 czerwca Okupacja budynku Ministerstwa Rolnictwa przez strajkujących rolników, zakończona interwencją policji.
16 lipca Powołanie Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna, kierowanego przez Zbigniewa Bujaka i Władysława Frasyniuka.
15 sierpnia Inauguracja Igrzysk Solidarności dla uczczenia 10. rocznicy powstania NSZZ „Solidarność”.
17 września Zgłoszenie kandydatury L. Wałęsy w wyborach prezydenckich.
03 października Poparcie przez KK NSZZ „Solidarność” kandydatury L. Wałęsy na prezydenta.
25 listopada Pierwsza tura wyborów prezydenckich, w której L. Wałęsa zdobył 40% głosów.
09 grudnia Druga tura wyborów prezydenckich, w której L. Wałęsa zdobył 74% głosów.
12 grudnia Rezygnacja L. Wałęsy z funkcji przewodniczącego NSZZ „Solidarność”.
22 grudnia Przekazanie przez Prezydenta RP na obczyźnie Ryszarda Kaczorowskiego insygniów władzy Lechowi Wałęsie.
Wkrótce
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska (CC BY-NC-ND 3.0 PL)
Więcej informacji tutaj.
Pomorska Teka Edukacyjna traktowana jest jako kompletny zbiór, przedziały czasowe (1939-1945; 1946-1969; 1970-1990) są zamkniętymi utworami i każde dodatkowe użycie poszczególnych elementów strony (np. zdjęć) wymaga odrębnej pisemnej zgody.
