Gadające głowy, reż. K.Kieślowski, 1980, czas trwania: 14’00”
Film dostępny również w zbiorze „Filmoteka Szkolna”.
Zza kadru dokumentu padają pytania stawiane przez twórców filmu: „Kim jesteś ?”, „Czego byś chciał?”, „Co jest dla ciebie najważniejsze?”. Odpowiadają na nie Polacy w różnym wieku, różnych profesji. Suma ich wypowiedzi równa się stanowi świadomości społeczeństwa początku lat 80. Wynika z niej pragnienie wolności i prawdy. Często ukryte jest w wypowiedziach poczucie niespełnienia, niepewności, frustracji. Niemal żaden z ankietowanych Polaków nie akceptuje siebie i tego, co dało mu życie w PRL.
https://www.youtube.com/watch?v=cRVncgtT6GE
Robotnicy 80, reż. A. Chodakowski, A. Zajączkowski, 1981, czas trwania: 96’00”
Pełnometrażowa rejestracja przełomowego wydarzenia w dziejach kraju. Film zrealizowano w Gdańsku w dniach 25-31 VIII 1980 i błyskawicznie zmontowano. Zbudowany jest z dwu równoległych wątków. Pierwszy to rozmowy Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego z Komisją Rządową, na drugi składają się ujęcia życia codziennego strajkujących. Są też wywiady z robotnikami nie opuszczającymi Stoczni, nagrania ich reakcji na negocjacje odsłuchiwane przez radiowęzeł. Takiego dokumentu nie doczekał się ani rok 1956, ani 1970.
Film ten był rozpowszechniany dość wąsko. Władze dopuściły natomiast, o dziwo, do kinowej emisji dwudziestominutowej Kroniki Filmowej (39A-40A/80), zatytuowanej „Strajk”. PO zawarciu porozumienia 31 sierpnia, w atmosferze odnowy samej partii, uznano, że należy podsumowac zaistniałe wydarzenia. Dlatego 24 września pokazano w całej Polsce panoramujący obraz wydarzeń na Wybrzeżu. Większość kroniki stanowiły materiały filmowe z gdańskiej Stoczni, obok – ze Szczecina, Katowic, Huty Warszawa. Był to reportaż w prawdzie migawkowy, ale jednak wyrazisty. Nigdy wcześniej PKF nie mówiła niczego tak uczciwie.
Kandydat, reż. M. Terlecki, 1981, czas trwania: 22’22”
Informacyjny, oczywisty tytuł ,,Kandydat” nadany został filmowi nieco przewrotnie. Obraz, zmontowany z autentycznych zdjęć ze Stoczni i Hali ,,Olivia” w Gdańsku, pokazuje bowiem portrety czterech kandydatów. Chodzi o wybory przewodniczącego ,,Solidarności”, odbywające się w dniach 5-10 września 1981 r. podczas I Krajowego
Zjazdu Delegatów ,,S”. Andrzej Gwiazda, Marian Jurczyk, Jan Rulewski i Lech Wałęsa charakteryzują siebie mówiąc o swoich programach, zamierzeniach. Każdy z nich jawi się jako osobowość inna, różna w swej wyrazistości.
Obraz kończy informacja, że ogromną, miażdżącą pozostałych, większością głosów delegaci wybrali Lecha Wałęsę.
Kompozycja dokumentu jest otwarta w oprzyszłość. Nie dopowiada on, iż Wałęsa został wybrany na czas trudny, najbardziej dla ,,S ” dramatyczny, nie wspomina o stanie wojennym i długiej drodze do roku 1989. Dzięki temu film emanuje atmosferą triumfu.
Miś, reż. S. Bareja, 1981, czas trwania: 110’00”
Druga kultowa, po ,,Rejsie” M. Piwowskiego („Łubu dubu, łubu dubu, niech nam żyje prezes klubu”), komedia demaskująca zdegradowany przez PRL charakter Polaków. Moralną dewastację uosabia kukła tytułowego misia. S. Bareja mówi to samo, co twórcy Kina Moralnego Niepokoju, pokazuje zachwianie granic przyzwoitości i nieprzyzwoitości oraz postępującą rozbieżność między publicznie propagowanymi wzorcami a wyborami i realnym życiem. Tyle że, operuje absurdem, wiążąc w całość groteskowe epizody, sceny z barów mlecznych, urzędów, sklepów. Odczytać w tym filmie można proroctwo upadku komunizmu, bowiem symboliczny, deszyfrowany na wiele sposobów miś, lecąc nad Polską zrywa się z powroza i ląduje w błocie.
Człowiek z żelaza, reż. A. Wajda, 1981, czas trwania: 100’00”
Kontynuacja ,,Człowieka z marmuru”. Pokazuje wydarzenia Sierpnia 1980, jest ich kreacją, chociaż korzysta z zapisów dokumentalnych (przemówienie gdańskiego prominenta T. Fiszbacha, rozmowy milicjantów na krótkofalówkach), w roli świadków na ślubie fikcyjnych bohaterów występuje A. Walentynowicz i L. Wałęsa. Zrealizowany na gorąco, tuż po strajkach i po podpisaniu porozumienia, stanowi pierwszą syntezę Siepnia, jaka pojawiła się poza publicystyką.
Znać w nim pośpiech twórców (realizacja trwałą zaledwie 4 miesiące), chwytanie czasu na gorąco i poczucie, że tworzy się dzieło na zamówienie społeczne (gdański stoczniowiec powiedział podobno do towarzyszącemu strajkowi A. Wajdy: „Niech pan nakręci teraz o człowieku z żelaza, o nas.”).
W maju 1981 film otrzymał najwyższą nagrodę – „Złotą Palmę” na XXXIV Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes. Dzięki presji tego wyróżnienia oficjalna polska premiera odbyła się w lipcu tego roku.
https://www.youtube.com/watch?v=JDxnH7VRb4Y
Wałęsa. Człowiek z nadziei, reż. A. Wajda, 2013, czas trwania: 110’00”
Portret Wałęsy – złożony i… nie zawsze pochlebny. A. Wajda pokazuje, jak zwykły robotnik staje się nie tylko bohaterem, ale także gwiazdą opozycji, a potem również światowych mediów. Reżyser odważył się sfilmować biografię postaci żyjącej i budzącej dziś kontrowersję. Uznał, że człowiekowi, który jest według niego Kościuszką XX wieku, należy się takie upamiętnienie. Obawiając się jednak patosu, on – romantyk – dobrał jako scenarzystę Janusza Głowackiego – ironistę. Powstał więc obraz zrównoważony. Wsparty genialną, wręcz imitującą postać, grą Roberta Więckiewicza. Osią jest wywiad, którego Wałęsa udzielił w 1981 r. słynnej dziennikarze Orianie Fallaci. Film łączy materiały archiwalne ze scenami fabularnymi. Znajdziemy w nim nawet autocytat, scenę z ,,Człowieka z marmuru”. Celna artystycznie okazała się decyzja o wykorzystaniu w ścieżce dźwiękowej buntowniczych piosenek zespołów młodzieżowych lat 80. (Chłopcy z Placu Bron , Aya RL., Tilt), które podbijają klimat lat 70. i 80.
Solidarność, Solidarność, reż. J. Machulski, A. Jakimowski, J. Domaradzki, J. J. Kolski, P. Trzaskalski, F. Bajon, K. Zanussi, R. Gliński, R. Bugajski, J. Bromski, F. Falk, A. Wajda, M. Szumowska, 2005, czas trwania: 120’00”
Film dostępny w zbiorze „Filmoteka Szkolna”.
Filmowy pomnik „Solidarności”, stworzony na jej 25-lecie, powstały z inspiracji A. Wajdy. 13 krótki obrazów, historii o bardzo różnej poetyce. Łączy je motyw pamięci. Stanowią bowiem refleksję na temat form pamiętania. Mamy w tym kalejdoskopie m.in. dokument historyczny fabularyzowany (tablice J. Domaradzkiego), skecz („Sushi” J. Machulskiego), wideoklip („Co się stało z naszą Solidarnością” R. Bugajskiego). Najbardziej poruszającym jest R. Glińskiego „Krajobraz”. To filmowy esej o wspominaniu, ale też i dewastowaniu tego, co upamiętnienia godne. Wyróżnia się bolesną głębią myśli (choć niemal pozbawiony słów) i siłą niemego obrazu (przestrzeń stoczni w ruinie, interesująca jedynie japońskich turystów, kojarząca się z krajobrazem po bitwie).
Zawrócony, reż. K. Kutz, 1994, 94’00”
Film w sposób humorystyczny, ale i groteskowy przedstawia atmosferę wydarzeń, które rozgrywały się w 1981 r. Z jednej strony pokazuje widoczną w Polakach nadzieję na lepsze jutro, z drugiej natomiast ukazuje prowokacje, które były udziałem przedstawicieli PZPR i SB. Film w pełni odzwierciedla złożoną rzeczywistość PRL. Akcja Zawróconego toczy się cztery miesiące przed tragicznymi wydarzeniami w kopalni „Wujek”. Główny bohater jest członkiem PZPR. Partyjny zwierzchnik namawia go do szpiegowania kolegów z „Solidarności” podczas wiecu w Katowicach. Niestety, w czasie manifestacji bohater zapomina o swoim zadaniu, przez co wkrótce zostaje aresztowany.
https://www.youtube.com/watch?v=uN9yCcBgrcE